Irk Bitig

Türkler tarih boyunca fala meraklıydılar. Fal hakkında genelde iyimser bir görüşleri vardı. Ortaasya’da şamanist inançlar doğrultusunda barış, savaş, av, yolculuk, ayrılık, sevdiğine kavuşma, kıtlık, bolluk, hastalık, gibi pek çok konuda fala başvururlardı. Ortaasya’dan günümüze ulaşan en eski fal metni

Irk Bitig, Göktürk harfleriyle kaleme alınmış bir Uygur yazması (Orkun, 1987:71-97). Arkeoloji Müzeleri, Osman Hamdi Kütüphanesi’nde bu yazma eserin bilgilerine ulaşabildim.

Yüz dört sayfalık küçük bir kitap halindeki yazma Tunhuang civarındaki tapınaklarda bulunmuş. Çok kaliteli Çin kağıtlarına yazıldığı için günümüze ulaşmış. Metin altmış beş paragraf. Her paragrafın başında, birden dörde siyah mürekkeple çizilmiş, içi kırmızı renkte, daireler var. Bu daireler zar atan kişiye çıkacak numaraların karşılığı. Zar üç kez atılırmış. Çıkan numaraların karşıtı küçük daireler saptanırmış. O paragraflarda yazılı olanlar kişinin falıymış.

 

Örneğin, 2. paragraf çıkarsa:

alaca atlı yol tanrısı kut veriyor: iyiye işaret

4. paragraf:

altın kanatlı kara kartal: güç ve iyilik

7. paragraf:

ak kısrak, tay doğurmuş, beyaz dişi deve, erkek yavru doğurmuş,  prenses, oğul doğurmuş: iyi

10. paragraf:

ayı ve domuz mücadelesinde ayının karnı delinmiş, domuzun dişi  kopmuş: fena

16. paragraf:

atlı haberci: iyi

21. paragraf:

yolunu kaybeden geyik: kötü

34. paragraf:

bir papaz çanını göle düşürmüş. Çan hâlâ çalmaktaymış: kötü

38. paragraf:

bir kösteğe bağlı iki öküz: kötü

53. paragraf:

Atı hastalanan adamı kuğu kuşu taşımış: iyi

 

Irk Bitig, Sangun adında bir kişi için yazılmış. Önsözde Sangun:

bu kitaba sahip olmanın:iyi

olduğunu çünkü böylelikle kaderini elinde tuttuğunu söylüyor.